The Education in Cambodia Study Of Story Khmer​​ សិក្សាអត្ថបទរឿ តេជោ យ៉ត(កិច្ចតែងការបង្រៀន)

កិច្ចតែងការបង្រៀន

               

                ១. វត្ថុបំណង

                          - ចំណេះដឹងៈ      - ស្គាល់អត្ថបទប្រភេទល្ខោន

                                                    - ស្គាល់បច្ចេកទេសនៃការប្រើប្រាស់ភាសានៅក្នុងរឿង

                        - បំណិនៈ           - ចេះវាយតម្លៃតួអង្គតាមរយៈសកម្មភាពនៅក្នុងរឿង

                                                    - ចេះដកស្រង់បទពិសោធជីវិតល្អៗយកមកអនុវត្ត

                          - ឥរិយាបថៈ       - បណ្តុះគំនិតស្នេហាជាតិ

                                                    - មានស្មារតីភ្ញាក់រឭក និងឲ្យតម្លៃចំពោះស្ត្រី

                ២.ដំណឹកនាំមេរៀន

សកម្មភាពគ្រូ	ខ្លឹមសារមេរៀន	សកម្មភាពសិស្ស
- ត្រួតពិនិត្យសណ្តាប់ធ្នាប់ ថ្នាក់រៀនឲ្យមានរបៀប រៀបរយ - ត្រួតពិនិត្យអវត្តមាន	ជំហានទី១ “រដ្ឋបាលថ្នាក់”	-តំណាងថ្នាក់ឡើង រាយការណ៍ពីសកម្មភាព ផ្សេងនៅក្នុងថ្នាក់រៀនជូន សាស្ត្រាចារ្យ
១.តើអ្នកធ្លាប់មើលការ សម្តែងល្ខោនឬទេ? ២. ចុះតើអ្នកធ្លាប់បាន អានអត្ថបទរឿងល្ខោន មួយ គឺរឿងតេជោយ៉តឬ ទេ ?   ៣.តើរឿង តេជោយ៉ត មានអត្ថន័យ អត្ថរូប អត្ថរស យ៉ាងណា ? និង មានលក្ខណៈខុសពី អត្ថបទ ពាក្យរាយយ៉ាង​​​​​​​ ដូចម្តេច ?	ជំហានទី២ “សំណួរស្ទាបស្ទង់ចំណេះដឹងសិស្ស”	១. ធ្លាប់បានមើល     មិនធ្លាប់បានមើល ២. ធ្លាប់អាន       មិនធ្លាប់បានអាន - សិស្សស្តាប់ហើយឆ្ងល់ និងរង់ចាំសិក្សា
១.ចូរអ្នកធ្វើការបង្ហាញពី ប្រភពផ្សេងៗរបស់រឿង តេជោយ៉ត ។ ១. តើរឿង តេជោយ៉ត ជា ប្រភេទរឿងអ្វី ? ២.តើអត្ថបទល្ខោនខុសពី អត្ថបទពាក្យរាយនៅត្រង់ ណា ? ១.តើរឿងតេជោយ៉ត ស្ថិត ក្នុងចលនាអក្សរសិល្ប៍អ្វី ? ចូរផ្តល់អំណះអំណាងឲ្យបានសមរម្យ ។ ១.តើរឿងតេជោយ៉តនិពន្ធ ឡើងនៅ ថ្ងៃ ខែ ឆ្នាំណា ? ២.ចូរនិយាយពីកាល បរិច្ឆេទផ្សេងៗដែល ទាក់ ទងនឹងរឿងតេជោយ៉ត ។ - ចូររៀបរាប់ត្រួសៗពី សង្គមប្រវត្តិនៃរឿង តេជោយ៉ត ។ -តើរឿងនេះនិពន្ធដោយ អ្នកណា ? ចូរបង្ហាញពី ជីវប្រវត្តិសង្ខប របស់ អ្នកនិពន្ធ ។ -ចូររៀបរាប់ពីស្នាដៃរបស់ លោកទី ជីហួត ដែលអ្នក បានស្គាល់ ។ - ចូរអ្នកធ្វើការសង្ខេប អត្ថបទល្ខោនបាសាក់រឿង តេជោយ៉ត ។ -ចូរប្អូនរៀបរាប់ពីឈ្មោះ និងមុខងាររបស់តួអង្គ ដែលប្អូនបានស្គាល់ ។ - តើប្រធានរឿងនេះចង់ បង្ហាញពីបញ្ហាអ្វី ? - តើមូលបញ្ហារឿង តេជោយ៉តបានលាត ត្រដាងជុំវិញអ្វីខ្លះ ? -តើរឿងនេះមានបង្កប់ តម្លៃអប់រំដូចម្តេចខ្លះ ? - ចូរអ្នកបង្ហាញពីចំណោទ បញ្ហានៅក្នុងរឿង ដោយ ប្រាប់ពីមូលហេតុ និងដំណោះស្រាយផង ។ - តាមរយៈការសិក្សារឿង នេះ តើតួអង្គនីមួយៗមាន លក្ខណៈសម្បត្តិយ៉ាងដូច ម្តេច ? - តើនៅក្នុងរឿងនេះមាន អត្ថរូបដូចម្តេចខ្លះ ? -បន្ទាប់ពីបានសិក្សាពី អត្ថន័យ និងអត្ថរូបរួច តើប្អូនយល់ថារឿងនេះ មានតម្លៃល្អ អាក្រក់ ពីរោះ ពុំពីរោះលើផ្នែកណាខ្លះ?	ជំហានទី៣ “សិក្សាស្នាដៃរឿងតេជោយ៉ត” I. អត្ថបទនិងអ្នកនិពន្ធ    ១. អត្ថបទ      ក. ប្រភព រឿងតេជោយ៉ត មានប្រភពចេញពី កាសែតម៉ាញេដែលត្រូវបានសាស្ត្រាចារ្យ នុក វរភក្តិ បង្រៀនភាសាខ្មែរ ថ្នាក់ទី ១២នៅវិទ្យាល័យនេតយ៉ង់ បាត់ដំបង ធ្វើការចម្លងចេញដោយចងក្រងជាឯកសារ សៀវភៅនៅឆ្នាំ២០០២ ។ លុះក្រោយមក អ្នកស្រី ប៊ី គឹមសែន ធ្វើការរៀបរៀងសរសេរបំពេញកន្លែងចន្លោះទៅលើឯកសារដើម ដែលមាន​ស្រាប់ ឲ្យកាន់តែល្អថែមទៀត ទើប​ទីបំផុតបានធ្វើការបោះពុម្ពប្រើប្រាស់ ទូទៅនៅឆ្នាំ ២០០៤ ។ ការធ្វើបែបនេះ ដោយសារ តែការយល់ឃើញ​ពី​សារប្រយោជន៍ របស់វណ្ណកម្មរឿងនេះ ។       ខ. ប្រភេទ -រឿងតេជោយ៉ត ជារឿងមួយដែលស្ថិត នៅក្នុងប្រភេទល្ខោនបាសាក់ លំនាំប្រវត្តិសាស្ត្រ ។ -អត្ថបទល្ខោនខុសពីអត្ថបទពាក្យរាយ ត្រង់ អត្ថបទល្ខោន មានចែកចេញជា ឈុតឆាក មានឈ្មោះតួអង្គនៅខាងឆ្វេង និងមានការសន្ទនា តាំងពីដើម​រឿង​រហូតដល់ចប់ ។ អត្ថបទល្ខោនគ្មាន ពំនោល​របស់អ្នកនិពន្ធទេ ។ រីឯអត្ថបទពាក្យរាយគឺមានផ្នែកពោល និងផ្នែកសន្ទនា មានចែកចេញជាវគ្គ ឬផ្នែក និងឈ្មោះតួអង្គមាន​ក្នុង​សាច់​រឿងតែម្តង ។       គ. ចលនា -រឿងតេជោយ៉តជាអក្សរសិល្ប៍​ បែប ខេមរនិយម ។ គ្រប់សកម្មភាពរបស់តួ អង្គនិមួយៗក្នុងរឿង គឺជាសកម្មភាព របស់មនុស្សខ្មែរ ដែលជឿជាក់លើកម្លាំង ខ្លួនឯង ពោលគឺប្រើប្រាស់កម្លាំងប្រាជ្ញា និងកម្លាំងកាយយកមកដោះស្រាយបញ្ហា ដោយមិនយកជំនឿសាសនាណាមួយមកធ្វើជាគោលឡើយ ។     ឃ. កាលបរិច្ឆេទ - រឿងតេជោយ៉តនិពន្ធឡើងនៅថ្ងៃទី ២៨ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៨៣ នៅក្រោយរបបកម្ពុជា ប្រជាធិបតេយ្យ - ចាក់ផ្សាយតាមវិទ្យុជាតិ ជាច្រើនលើក ច្រើនសារនៅដើមឆ្នាំ ១៩៨៧ និងឆ្នាំបន្ត បន្ទាប់ទៀត ។ - ឆ្នាំ ២០០១ ក្រសួងអប់រំបានដកស្រង់វគ្គ ខ្លះមកបញ្ចូលក្នុងកម្មវិធីសិក្សា ភាសាខ្មែរ ថ្នាក់ទី១២។       ង. សង្គមបរិយាកាស -ដំណើររឿងប្រព្រឹត្តទៅនៅក្នុងសម័យ ឧដុង្គ ឆ្នាំ​ ១៥៧៥-១៥៩៣ ក្នុងរាជ្យ ព្រះជ័យចេស្តា ឬជ័យជេដ្ឋា ។ សម័យនេះ ប្រទេសជាតិកំពុងស្ថិតនៅក្នុងការទន្ទ្រានយាយីពីបរទេស និងទំនាស់ផ្ទៃក្នុងរវាង ថ្នាក់ដឹកនាំ ដែលបណ្តាលឲ្យប្រទេសមាន ភាពចលាចលលើគ្រប់វិស័យ ។ ឯផ្នែក អក្សរសិល្ប៍មានការរីកចម្រើនខ្លាំង សូម្បី សព្វថ្ងៃក៏ពុំស្មើដែរ រហូតដល់គេឲ្យឈ្មោះ ថា យុគមាសនៃអក្សរសិល្ប៍  ។ - ដោយចង់ឲ្យសៀមកោតញញើត មិន ហ៊ានឈ្លានពានប្រទេសរបស់ខ្លួន ព្រះបាទស្រីសុរិយោព័ណជាបិតារបស់ ព្រះចៅជ័យចេស្តា បានចងសម្ព័ន្ធភាព​ជាមួយពួកអណ្ណាម។ព្រះចៅក្រុង អណ្ណាម បានមើលឃើញវែងឆ្ងាយ ហើយក៏ព្រមព្រៀងរៀបអភិសេកបុត្រី របស់ខ្លួន ព្រះនាមអង្គចូវ ជាព្រះទេពី របស់ព្រះជ័យចេស្តា ។ ចាប់ពី ពេលនោះ មក យួនក៏ចាប់ផ្តើមចូលមកដីខ្មែរ ឯការ ដឹកនាំប្រទេសក៏យកលំនាំតាមយួនដែរ។ក្រោយមកពួកអណ្ណាមបានសុំខ្ចីខេត្តកោះក្របី ព្រៃនគរធ្វើជាមូលដ្ឋានទ័ព ​ហ្វឹកហាត់ទាហានច្បាំងជាមួយចិន រយៈពេល៥ឆ្នាំ រួចនឹងប្រគល់ជូនវិញ ។ ដើម្បីឲ្យយួនជួយទប់ទល់នឹងសៀម និង ដោយការប៉ិនបបោស​អង្អែល​របស់ ព្រះនាងអង្គចូវ ព្រះជ័យជេដ្ឋាក៏យល់ព្រម តាមសំណើនេះ ។ ឯយួនក៏ដឹកកូន ជញ្ជូន ចៅចូលមកដីខ្មែរ ជាបន្តបន្ទាប់ ។ - ក្រោយមកព្រះចៅថៃណា ជាព្រះរាជា ក្រុងស្រីអយុធ្យា​ ក៏ដឹងរឿងនេះ ហើយ អាក់អន់ព្រះទ័យជាខ្លាំង ព្រោះខ្លួនធ្លាប់ ជួយប្រាបប្រាមសឹក សត្រូវក្នុងនគរកម្ពុជា រហូតបានគ្រងរាជ្យ តែបែរជាទៅចង សម្ព័ន្ធមេត្រីជាមួយយួនទៅវិញ ។ ពេលនោះធ្វើឲ្យក្រុងទេពបុរីស្រីអយុធ្យាក្តៅចុងច្រមុះ ក៏លើកទ័ពមកវាយលុក នគរខ្មែរ តែត្រូវបរាជ័យជាច្រើនលើក ច្រើន សារ ។    ២. អ្នកនិពន្ធ និងស្នាដៃ      ក. ជីវប្រវត្តិ រឿងនេះនិពន្ធដោយ លោកទី ជីហួត លោកកើតនៅថ្ងៃទី ១០ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ១៩៥២ នៅភូមិត្រពាំងស្លា ឃុំត្រពាំងសាប ស្រុកបាទី ខេត្តតាកែវ ។ លោកចេះអាននិង សរសេរភាសាបារាំង ហើយបញ្ចប់ការសិក្សានៅថ្នាក់ទី៣ទំនើបជាតិ សាលាអនុវត្ត (មុនឆ្នាំ១៩៧៥) ។ លោកបានទទួលមរណៈភាពនៅថ្ងៃទី៣ ខែ មិថុនា ឆ្នាំ១៩៨៧ ដោយជំងឺក្រិនថ្លើម នៅរាជធានីភ្នំពេញ ។ - ប្រវត្តិការងារៈ មុនឆ្នាំ១៩៧៥ ជាជាង កាត់សក់​ និងជាសិស្សសាលាផង ដើរ លក់នំប៉័ងផង បន្ទាប់មកត្រូវគេចាប់ធ្វើ ទាហាន ។ ក្រោយឆ្នាំ ១៩៧៥ នៅក្នុង របបខ្មែរក្រហម ជាអ្នកលាយជីលេខ១ គឺលាមកមនុស្ស ។ ក្រោយឆ្នាំ១៩៧៩ ចូល បម្រើការនៅវិទ្យុជាតិ ។     ខ. ស្នាដៃ លោកទី ជីហួត បាននិពន្ធរឿងជាច្រើនដូចជា៖ - ប្រភេទប្រលោមលោកៈ រឿងអ្នកលេង​ឯជាយសមុទ្ទ, រឿងគុហារថ្មលឿង, រឿងអ្នកតាត្បូងខ្មៅ... ។ -ប្រភេទអាយ៉ៃឆ្លើយឆ្លងៈ រឿងជ្រោងទង់​ប្រយុទ្ធ ដើម្បីបំបាត់ភាពមិនចេះអក្សរ, រឿងអបអរខួបទី៣៥ បុណ្យឯករាជ្យ, រឿងពង្រឹងស្មារតីចំពោះ ឧបាយកល​ខ្មាំង... ។ - ប្រភេទយីកេៈ រឿងទម្ងន់ទោសរបស់ បនក្បត់ប៉ុល ពត ក្នុងភ្លើងនរក អវចី, រឿងមាយើង,​ រឿងជីវិតថ្មីក្រោយថ្ងៃ​ ៧មករា,រឿងម៉ាក់ថឺង...។ - ប្រភេទល្ខោនបាសាក់ៈ រឿងតេជោយ៉ត, រឿងអរុណរះ នៅទិសបូព៌, រឿងព្រះឥន្ទ្រ​ខ្វាក់ភ្នែក... ។ - ប្រភេទល្ខោននិយាយៈ រឿងវិលរកទ្រនំ, រឿងចិត្តប្រណី... ។       ៣. សង្ខេបរឿង        នៅដែនកំពង់ស្វាយ មានបុរស​ម្នាក់​ឈ្មោះ “មាស”​ មានងារជាឧកញ៉ា​តេជោ​បរមរាជ ដែលគេហៅថា “តេជោមាស” មានភរិយាឈ្មោះ“ស្រែន្យ” មានងារ​ជា​ជំទាវ និងមានសិស្សជំនិតម្នាក់ ឈ្មោះ “យ៉ត” ដែលតែងតែទៅសមរភូមិប្រយទ្ធ ជាមួយនឹងលោកគ្រប់ទីកន្លែង ។ ស្វាមីនិងភរិយាទាំងពីរនេះមានទឹកចិត្ត ស្រឡាញ់រាប់អាន យ៉តជាពន់ពេក ។  ស្តេច សម្រែ បានតាំងខ្លួនជាស្តេច សម្រែ​រាជាធិរាជបានតាំងទីកងទ័ព រស់នៅ កំពង់ហៅ ដោយបានរៀបចំបន្ទាយ​មួយ​ឈ្មោះថា“បន្ទាយនគរ” ។ស្តេចសម្រែបាន ​ប៉ះបោរប្រឆាំងនឹងព្រះ ជ័យជេស្តា ....... ..................................................... ។     ៤. ឈ្មោះតួអង្គ និងមុខងារ - តេជោមាសៈ ជាស្វាមីជំទាវស្រែន្យ មាន​ងារជាតេជោបរមរាជ ត្រួតខេត្តកំពង់​ស្វាយ ។ - តេជោយ៉តៈ តេជោត្រួតខេត្តកំពង់ស្វាយ បន្ទាប់ពីតេជោមាស ។ -ជំទាវស្រែន្យៈ ជាភរិយារបស់ តេជោមាស ។                   -ព្រះជ័យចេស្តាៈ  មហាក្សត្រខ្មែរនៅក្រុង ឧដុង្គមានជ័យ។ - អ្នកម្នាងនូៈ​ អ្នកម្នាងរបស់ព្រះចៅ ​ជ័យចេស្តា និងជាបងស្រីរបស់ ម៉ឺនចៃចុងរ៉ាក់ ។ - ស្តេចសម្រែៈ មេប៉ះបោរបម្រុងដណ្តើម​រាជ្យពីព្រះជ័យចេស្តា ។ - ឧកញ៉ាពិភាៈ មន្ត្រីជំនិតរបស់ស្តេច  សម្រែ ។                                                   - ឧកញ៉ាព្រះស្រីទ្វារប្រាសាទដប់ៈ បម្រើ ការងារជាមួយតេជោមាស និង តេជោយ៉ត។ - នាងម៉ៃៈ បុត្រីឧកញ៉ាព្រះស្រីទ្វារ ប្រាសាទដប់ និងជាអ្នកតាមស្រឡាញ់ តេជោយ៉ត ។ - នាយឈិតៈ ឈ្លើយសឹកសៀម និងជា មេប៉ះបោរប្រឆាំងព្រះរាជាខ្មែរ ។ - ម៉ឺនចៃចុងរ៉ាក់ៈ ប្អូនអ្នកម្នាងនូ ប្រឆាំង តេជោយ៉តហើយត្រូវយ៉តសម្លាប់ចោល។     ១. ប្រធានរឿង - ប្រធានរឿងនេះគឺ និយាយជុំវិញ             “ វីរភាពរបស់ តេជោយ៉ត ”                         ​ ២. មូលបញ្ហារឿង                      បញ្ហាស្នេហា                                            - ស្នេហាសង្គមជាតិៈ បង្ហាញឲ្យឃើញ តាមរយៈតួអង្គមួយចំនួន ដែលហ៊ានធ្វើ ពលិកម្ម លះបង់ប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន ដើម្បីការពារទឹកដី និងប្រជាជនរួមជាតិ។ - ស្នេហាប្រុសស្រីៈ ស្នេហារវាងតេជោ មាស និងជំទាវស្រែន្យ ជាស្នេហាថ្លៃថ្នូរ។ ស្នេហានាងម៉ៃ ចំពោះតេជោយ៉ត, ស្នេហាតេជោយ៉ត និងជំទាវ ស្រែន្យ, ស្នេហាព្រះជ័យចេស្តា និងអ្នកម្នាងនូ ។                                       បញ្ហាការ គ្រប់គ្រងៈ - មានរចនាសម្ព័ន្ធនៃការគ្រប់គ្រង ប្រទេសតាមឋានន្តរសក្តិ ដូចជាមាន ស្តេចផែនដី មហេសី អ្នកម្នាង តេជោ ឧកញ៉ាក្រឡាហោម  ឧកញ៉ាចក្រី  ជំទាវ ក្រុមអាលក្សណ៍ កងទ័ព ស្មៀន អ្នកបម្រើ... ។ បញ្ហាការ អប់រំ - តេជោមាស តេជោយ៉ត ស្តេចសម្រែ មានវិជ្ជាគុណខ្លាំង ពូកែ ព្រោះឆ្លងកាត់ ការសិក្សារៀនសូត្របានយ៉ាងដិតដល់ ។ ចំពោះស្ត្រីមានរៀនដេរប៉ាក់ចាក់ជុល ដាំ ស្ល និងកិច្ចការមេផ្ទះផ្សេងៗ ។ ផ្ទៃរឿងក៏ បានបង្ហាញពីក្បួនធ្វើសឹកទាំង១២ដែល បានចងក្រងដោយបណ្តាមេទ័ពខ្លាំងៗ តរៀងមក ។   បញ្ហាវណ្ណៈ - មានការរើសអើងចំពោះយ៉ត ដែលជា កូនព្នងចុងស្រុក​ ហើយអ្នកមានអំណាច មានឋានៈខ្ពង់ខ្ពស់ មានអំណាចគ្រប លើអ្នកតូចតាច ។                          បញ្ហាសាសនាៈ - គោរពព្រះពុទ្ធសាសនា ព្រោះមានការ បូជាដល់ព្រះពុទ្ធរូប  ការធ្វើបុណ្យរំឭក ដល់អ្នកចែកឋានទៅ ។  ​ ​​បញ្ហាសេដ្ឋកិច្ចៈ - ប្រទេសជួបសង្គ្រាមច្រើន នាំឲ្យសម័យ នោះពុំមានការរីកចម្រើនខ្លាំងក្លាទេ ។    ៣. ឧត្តមគតិរឿង   រឿងនេះមានតម្លៃអប់រំដូចជា ៖ -បណ្តុះស្មារតីកូនខ្មែរគ្រប់រូបឲ្យមានឆន្ទៈ ទឹកចិត្តស្រឡាញ់ការពារ​ និង​លើកស្ទួយ ប្រទេសជាតិខ្លួន ។ - ជនានុជនទូទៅ គប្បីអនុវត្តនូវវិធីសាស្ត្រ ច្បាស់លាស់ ក្នុងការបំពេញភារកិច្ចអ្វី មួយ ។ - បុគ្គលគ្រប់រូប ត្រូវមានទំនួលខុសត្រូវ ចំពោះភារកិច្ច និងដោះស្រាយបញ្ហា ចំពោះមុខ ប្រកបដោយភាពឆ្លាតវៃ ។ - ពញ្ញាក់ស្មារតីដល់សង្គមខ្មែរ លើបញ្ហា តម្លៃស្ត្រីចំពោះការចូលរួមប្រទេសជាតិ ។ - ធ្វើជាមនុស្សត្រូវចេះប្រកាន់ឲ្យបាននូវ ទង្វើដឹងគុណ តបគុណ   គឺសំដៅលើ​ភាព​​​កតញ្ញូចំពោះបុគ្គល​ ​ដែលបានធ្វើ​គុណលើយើង ។ -មនុស្សល្អត្រូវចេះប្រើប្រាស់ចំណេះដឹង របស់ខ្លួនក្នុងផ្លូវត្រូវ ព្រោះជាវិធីនាំទៅរក ឧត្តមភាព ។ - ស្វាមីភរិយាគ្រប់រូប ត្រូវចេះឲ្យតម្លៃ និង ធ្វើការពិភាក្សា ជួយទុក្ខធុរៈគ្នា ។ - អប់រំឲ្យមន្ត្រីរាជការទូទៅ គួរចៀសវាង អំពើពុករលួយ ស៊ីសំណូកផ្សេងៗ ព្រោះ អាចបង្កបាតុភាពអសកម្ម ឬអសន្តិសុខ ដល់សង្គម ។ - អប់រំដល់អ្នកគ្រប់គ្រងទូទៅ ត្រូវមាន ភាពប៉ិនប្រសប់ក្នុងការមើលចរិតមនុស្ស និងចេះធ្វើការវែកញែកអ្វីមួយឲ្យបាន ហ្មត់ចត់ និងឆ្លាតវៃ ទើបរកឃើញ “ដង្កូវក្នុងសាច់” ។ - ចៀសវាងវង្វេងនឹងស្រីស្អាត វង្វេងកាម តណ្ហា ខ្វះគំនិតពិចារណា ដែលនាំឲ្យ អន្តរាយដល់ខ្លួន ។ - មិនត្រូវប្រកាន់ខ្ជាប់វិធីតែមួយ ក្នុងការ ដោះស្រាយបញ្ហានោះទេ មនុស្សឆ្លាត ត្រូវចេះបត់បែនតាមកាលៈទេសៈ ។ - ធ្វើមនុស្សមិនត្រូវក្បត់សម្តីខ្លួនឯងឡើយ ត្រូវប្រកាន់ ពាក្យសច្ចៈជានិច្ច ។ - មនុស្សទូទៅត្រូវមានស្នេហាស្មោះត្រង់ ថ្លៃថ្នូរ និងចេះទទួលយកការពិត ។        ៤. ចំណោទបញ្ហារឿង    ចំណោទបញ្ហារឿងគឺ ៖ ក.បញ្ហាចោទទី១  “ចម្បាំងការពារការជ្រែករាជ្យ” - មូលហេតុៈ ស្តេចសម្រែ​បំបះបំបោរ​បង្កើនកងទ័ព ដើម្បីដណ្តើមរាជ្យ​ ពី ព្រះជ័យចេស្តា ។ - ដំណោះស្រាយៈ  តេជោមាសជាមេទ័ព និងសិស្សជំនិត ឈ្មោះ យ៉ត បានដឹកនាំ ទ័ព​ទៅបង្ក្រាបតែត្រូវបរាជ័យ ដោយសារ តែស្តេចសម្រែចាប់អ្នកនាំសារសម្ងាត់ បាន ។  ខ.​ បញ្ហាចោទទី២   “ក្តៅស៊ីរាក់ ត្រជាក់ស៊ីជ្រៅ” - មូលហេតុៈ ជំទាវស្រែន្យ បានសុំ​តេជោមាស​ ជាស្វាមីចូលរួម ចំណែក កម្ចាត់ស្តេចសម្រែ ដោយធ្វើល្បិចជា លែងលះជាមួយតេជោមាស ហើយមក បើកផ្ទះលក់ត្រីងៀត និងអាវុធ ដើម្បីឲ្យ ស្តេចសម្រែមានទំនុកចិត្ត ស្រឡាញ់ និង អាណិតនាង។ - ដំណោះស្រាយៈ ជំទាវស្រែន្យបាន អញ្ជើញស្តេចសម្រែ ចូលរួមក្នុងពិធី មង្គការក្មួយ រួចក៏ដាក់ថ្នាំសណ្តំក្នុងម្ហូប អាហារ ចាប់បានស្តេចសម្រែ និង បក្សពួក នាពេលនោះទៅ ។ គ.បញ្ហាចោទទី៣   “មរណៈភាពតេជោមាស” - មូលហេតុៈ ត្រូវកណ្តាប់ដៃមហា​ទម្ងន់​របស់ស្តេចសម្រែ។ - ដំណោះស្រាយៈ តេជោមាសបានស្លាប់ តែមុននឹងស្លាប់ បានរៀបចំការផ្ទេរ​តំណែង​​​មេទ័ពឲ្យទៅយ៉ត ។ ឃ.បញ្ហាចោទទី៤ “ដង្កូវក្នុងសាច់” - មូលហេតុៈ លោកឧកញ៉ាក្រឡាហោម និងឧកញ៉ាចក្រីធ្វើសង្គ្រាមចេះតែចាញ់ ហើយតេជោយ៉តគិតថា ប្រាកដជាមាន សត្រូវ​ពីក្រោយខ្នងមិនខាន ។ - ដំណោះស្រាយៈ តេជោយ៉តបញ្ជាឲ្យ​ ពលទ័ពអូសឫស្សីបញ្ច្រាសចុង តែក្នុង នោះមានម៉ឺនចៃចុងរ៉ាក់ ដែលជាប្អូន របស់អ្នកម្នាងនូ និងបក្សពួកដែល​ពុំព្រម​ធ្វើតាមតេជោយ៉តក៏សម្លាប់ចោលទៅ ។ ឯអ្នកម្នាងនូក៏រួមចំណែកក្នុងទង្វើក្បត់ ជាតិនេះដែរ ហើយក៏ត្រូវតេជោយ៉ត​សម្លាប់​​ចោលដែរ ។ ង.បញ្ហាចោទទី៥   “ទំនួលខុសត្រូវរបស់វីរជន” - មូលហេតុៈ យ៉តបានសម្លាប់ប្អូនថ្លៃ និង អ្នកម្នាងស្តេច ហើយសន្យាថានឹងប្រគល់ ខ្លួនឲ្យស្តេចកាត់ទោស បន្ទាប់ពីចប់ សង្គ្រាម ។ - ដំណោះស្រាយៈ លុះបង្ក្រាបពួកជន​ឈ្លាន​ពានបានជោគជ័យហើយ តេជោ យ៉ត ក៏បំពាក់ឃ្នាងខ្លួនឯង ឲ្យស្តេច កាត់ទោសតាមពាក្យសន្យា តែព្រះរាជា បានលើកលែងទោសឲ្យយ៉ត ។ ច. បញ្ហាចោទទី៦   “ការស្វែងរកសុភមង្គលរបស់តេជោយ៉ត” - មូលហេតុៈ តេជោយ៉តបាន​ចាប់ចិត្ត​ប្រតិព័ទ្ធលើជំទាវ ស្រែន្យ តែជំទាវ​ប្រកែក​ព្រោះតែតេជោយ៉ត ធ្លាប់ជាអតីតបាវ ​​បម្រើ និងជាកូនព្នងចុងស្រុក ។ - ដំណោះស្រាយ យ៉តបានធ្វើពិធី​បុណ្យ​ដ៏ធំមួយ ដោយតាំងរូបតេជោមាស​ជាទី​ សក្ការៈ ហើយរូបនោះយ៉ត​ បានលួចយក​ កាំជណ្តើរផ្ទះរបស់ជំទាវស្រែន្យ មកឆ្លាក់ កាឡៃដើម្បីដាស់ស្មារតីជំទាវស្រែន្យឲ្យ ឈប់រើសអើងវណ្ណៈទៀត ។ ជំទាវយល់ពី បញ្ហានេះ ក៏យល់ព្រមរៀបការជាមួយ តេជោយ៉ត ដោយមិនរារែក ។         ៥. វិភាគតួអង្គ ១. តេជោយ៉ត  - គុណសម្បត្តិៈ ចេះវិជ្ជាគុណនិងក្បួនធ្វើសឹក, ជាវីរជនស្នេហាជាតិ, ស្រឡាញ់យុត្តិធម៌ ស្អប់អំពើ​ពុករលួយ... ។ - គុណវិបត្តិៈ យកជំទាវស្រែន្យ ដែលធ្លាប់ ជា​ភរិយារបស់គ្រូជាប្រពន្ធ, ជាកូនព្នង ចុងស្រុក និងមានចិត្តជាចោរ... ។ ២. តេជោមាសៈ - គុណសម្បត្តិៈ មេទ័ពខ្លាំងពូកែ, ជាឧត្តមស្វាមី, ចេះស៊ូទ្រាំ នឹងការឈឺចាប់ផ្នែករូបរាងកាយ... ។ -គុណវិបត្តិៈ លាក់លៀមបញ្ហាជំងឺជាមួយភរិយា, ខ្វះលទ្ធភាពកម្ចាត់ស្តេចសម្រែ តែបាន​ភរិយាជាជំនួយវិញ​ ពិសេស​គឺ ធ្វេស​ប្រហែសក្នុងការចេញច្បាំងជាមួយ ស្តេចសម្រែ... ។ ៣. ជំទាវស្រែន្យ  - គុណសម្បត្តិៈ មានរូបសម្រស់ស្អាត,មានភក្តីភាពចំពោះ ស្វាមី, និងមានសមត្ថភាពប្រាជ្ញា​ខ្ពស់មិន​ចាញ់​បុរសឡើយ...។ - គុណវិបត្តិៈ ជាស្ត្រីរើសអើងវណ្ណៈ ។ ៤. ស្តេចសម្រែ  - គុណសម្បត្តិៈ ចេះវិជ្ជាគុណខ្លាំងពូកែ, មានសមត្ថភាព ឈ្នះតេជោមាស... ។ - គុណវិបត្តិៈ ជាបុគ្គលក្បត់ជាតិ, ល្មោភស្រី​ , បង្ក​ចលាចលក្នុងប្រទេស ។ ៥. អ្នកម្នាងនូ  - គុណសម្បត្តិៈ ជានារីស្អាត, ជាអ្នកម្នាងស្តេច, ស្រឡាញ់ បងប្អូនសាច់ញាតិ... ។ - គុណវិបត្តិៈ  សម្តីចរិតអាក្រក់, ពុករលួយ ក្បត់ជាតិ, ខ្វះសមត្ថភាពអប់រំប្អូន, មើលងាយ​អ្នក តូច​ទាប... ។ ៦. ព្រះចៅជ័យចេស្តា  - គុណសម្បត្តិៈ ព្រះរាជាគ្រប់គ្រងប្រទេស,​ ស្រឡាញ់ ភរិយា និងប្អូនថ្លៃ, មានការភ្ញាក់រឭក​ទាន់​ពេល និងចេះគិតគូរពីប្រទេសជាតិ។ -គុណវិបត្តិ  ជឿតាមការចាក់រុករបស់ អ្នកម្នាងនូ ខ្វះ​ការ​ពិចារណា, ជួយ ដោះស្រាយបញ្ហាអ្នកម្នាងនូដោយមិន យល់កាលៈទេសៈ ។ ៧. នាងម៉ៃ  - គុណសម្បត្តិ  នារីស្អាត, ក្លាហាន, មិនប្រកាន់វណ្ណៈ និងគ្មានគំនិតគុំគួន ។ - គុណវិបត្តិៈ   ចង់បួសព្រោះរឿងស្នេហា, ជាស្ត្រី​តែ​ហ៊ានសារភាពស្នេហ៍ចំពោះ​ បុរសមុន ។ ៨. ម៉ឺនចៃចុងរ៉ាក់  - គុណសម្បត្តិៈ កូនអ្នកមាន និងជាប្អូនថ្លៃស្តេច ចេះជួយ បក្សពួករបស់ខ្លួន ។ - គុណវិបត្តិៈ  ក្បត់ជាតិ, បក្សពួកនិយម, តម្កើងឫក​អាងខ្លួនជាប្អូនថ្លៃស្តេច ។ ៩. នាយទិន និងនាយតយ  - គុណសម្បត្តិៈ ស្មោះត្រង់ និងគោរព ចៅហ្វាយនាយ, ស្រឡាញ់ និងបម្រើ ជាតិមាតុភូមិ ។ - គុណវិបត្តិៈ និយាយប៉ប៉ាច់ប៉ប៉ោចច្រើន ។     III.សិក្សាអត្ថរូប អត្ថរូបនៅក្នុងរឿងគឺ ៖ ១.វចនរូបៈ​ ជាការប្រើពាក្យពេចន៍ក្នុង អត្ថបទ ។ -ពាក្យសាមញ្ញៈបង, ប្អូនថ្លៃ, ជួប, ស្រឡាញ់, ជំរាបសួរ...។ -ពាក្យវប្បធម៌ៈ ឧទ្យាន, ចុតហ្មាយ…។ -ពាក្យរដ្ឋបាលៈ ឧកញ៉ា, ជំទាវ, មេទ័ព, ហត្ថលេខា... ។ -ពាក្យរាជសព្ទៈ យាង, សោយ,  បិតា...។ -ពាក្យកម្ចីៈ       -កម្ចីពីបរទេសៈ អាវកម្ញី, អាវផាយ, ប៉ាក់ឌិន... ។       -កម្ចីពីបាលីសំស្ក្រឹតៈ ស្មោះស្ម័គ្រ, យុទ្ធជន, សមរភូមិ,​ អនិច្ចកម្ម ... ។ ២. សន្ទេហ វិធីៈ  ជាវិធីដែលអ្នកនិពន្ធ​ធ្វើឲ្យអ្នកអាន​​​​​ចង់តាមដាន ចង់ដឹងពី​បញ្ហាអ្វីមួយដែលកំពុងចោទក្នុងដំណើររឿង ។ ឧទាហរណ៍  ជំទាវស្រែន្យបានរៀបគម្រោងកម្ចាត់ស្តេចសម្រែ ។ តើនាងមាន ផែនការ​យ៉ាងណា ?    ជំទាវស្រែន្យៈ បង ! ឱនត្រចៀកមក អូនខ្សឹបណា...។ ៣. បដិវិធីៈ ជាវិធីមួយ ដែលអ្នកនិពន្ធ បានប្រើវិធីផ្ទុយគ្នាសម្រាប់បញ្ជាក់ពី លក្ខណៈតួអង្គ ។     ឧទាហរណ៍    ជំទាវស្រែន្យៈ ...ហ៊ឹះ យ៉តជាបុរស​មាន​ឧត្តមគតិស្នេហាជាតិ និងមានលក្ខណៈ​សម្បត្តិថ្លៃថ្នូរដូចស្វាមីខ្ញុំគ្រប់យ៉ាង ទាំងអស់ ប៉ុន្តែគេជាអតីតបាវបម្រើ ដូច្នេះបើរៀបការជាមួយច្បាស់ជា​អ្នក​ផង​​សើចនិន្ទាពេញនគរមិនខាន ។ ៤. សំវាទវិធីៈ   ជាវិធីដែលអ្នកនិពន្ធ​ធ្វើឲ្យ​តួអង្គចាប់ពី២នាក់ឡើងទៅ សន្ទនា​ឆ្លើយ​ឆ្លងគ្នាពីបញ្ហាអ្វីមួយ ។     ឧទាហរណ៍    ជំទាវស្រែន្យៈ បង ! ហេតុអី​តាំងពីមក ធ្វើ​សឹកសង្គ្រាមវិញ បងចេះតែអង្គុយ  សញ្ជប់សញ្ជឹងមិននិយាយស្តីដូចនេះបង កើតទុក្ខកង្វល់អីហ្នឹង ? តេជោមាសៈ ស្រែន្យ ! អូន... ជំទាវស្រែន្យៈ ចាស៎ ! ៥. ឯកវាទវិធីៈ ជាវិធីដែល​អ្នកនិពន្ធ​ធ្វើ​ឲ្យ​តួអង្គមួយ ដែលទទួលរងទុក្ខទោស មាន​ការឈឺចាប់ក្នុងខ្លួន ឬវិប្បដិសារីអំពីរឿង​​ អ្វីមួយ ដោយមានការនិយាយរំឭកពី ហេតុភេទ ឬរឿងរបស់ខ្លួនតែម្នាក់ឯង ។     ឧទាហរណ៍  - ម៉ឺនចៃចុងរ៉ាក់ៈ​មានងារជា​ម៉ឺនចៃចុង ​រ៉ាក់ ឪពុកខ្ញុំជាអ្នកមានមុខមាត់ណាស់ ក្នុងខេត្តលង្វែកនេះ ។ (ច្រៀង) នឹកឡើង ក្តៅចិត្តឥតឧបមានឹងបទអាជ្ញាៗ ចាប់ កំណែនពល ធ្លាប់តែសប្បាយឥត ខ្វាយខ្វល់ ឥឡូវធ្លាក់ដល់ចូលធ្វើកងទ័ព ។ ៦. ឧបមាន វិធី  ជាវិធីមួយដែល​អ្នកនិពន្ធ បានធ្វើការ ប្រៀបធៀបតួអង្គ ឬ សកម្មភាពនៅក្នុងដំណើររឿង ដើម្បី រំលេចនូវជីវរូបារម្មណ៍ ឬមនោរម្មណ៍ ។     ឧទាហរណ៍      - ជីវិតខ្ញុំដូចចក ។     - ជំទាវប៉ិនប្រសប់តុបតែង ទីលំនៅ ស្អាតរុងរឿង ប្រៀបបាននឹងវាំងស្តេច ។ ៧. បំរៀបន័យរូបារម្មណ៍ ឬជីវរូបារម្មណ៍  គឺជារូបារម្មណ៍ដែលកវីធ្វើឲ្យវត្ថុមួយ​គ្មានញាណ គ្មានជីវិត គ្មានចលនា ទៅ ជាមានញាណ មានជីវិត មានចលនា ។     ឧទាហរណ៍   ពេលថ្ងៃគងភ្នំ, បុប្ផាបដិវត្ត ។ ៨. រូបារូបីយារម្មណ៍   ជារូបារម្មណ៍​ដែល​ទាក់ទងនឹងឥន្ទ្រីយារម្មណ៍ទាំង​៥​របស់​មនុស្ស ។ ក. ចក្ខុរូបារម្មណ៍  ជារូបារម្មណ៍ហាក់ ដូចជា​ឃើញនឹងភ្នែក។     ឧទាហរណ៍   ក្រុមស្រីបម្រើៈ​ ម្ចាស់អើយ គន់មើល អឺ...អឺង...អឺ...អឺង...អឺ...អើយ...ផ្កាក្នុង ឧទ្យាន កន្លង់បំពានអឺ...អឺង...​​ ក្រេបរុះ​លម្អ​ង... ។  ខ. កាយ រូបារម្មណ៍   ជារូបារម្មណ៍​មួយ​ដែលយើងហាក់បានប៉ះ ឬកាន់ដោយ​ផ្ទាល់ តាមរយៈពាក្យពេចន៍ឃ្លា ប្រយោគ ដែលកវី​ ឬអ្នកនិពន្ធរៀបរាប់ឲ្យមនុស្ស​យើង រំភើបតាមរយៈកាយឥន្ទ្រីយ៍ ។     ឧទាហរណ៍   ឧកញ៉ាពិភាៈ ...ព្រះករុណាថ្លៃវិសេស ក៏ ប៉ុន្តែពុំទាន់មានកូនមួយសោះ ។ ឯចំណែក​ រូបទៀតនែ៎ សាច់ក៏ល្អស្អាត លើសស្រីក្រមុំព្រហ្មចារីយ៍ ដែលទើប ចេញពីម្លប់ទៀតណាព្រះអង្គ... ។  គ. កាម រូបារម្មណ៍   ជារូបារម្មណ៍មួយ ដែលធ្វើឲ្យអ្នកអាន ស្រើបស្រាល ព្រឺព្រួច ក្នុងកាមគុណ ។     ឧទាហរណ៍  ស្តេចសម្រែៈ ឮឈ្មោះនាងស្រែន្យ ចាប់ ផ្តើមស្នេហា ចង់បានកន្និដ្ឋា រួមរក្សមេត្រី ... ។ ឃ. ឃាន និងជីវ្ហារូបារម្មណ៍   ជារូបារម្មណ៍ដែលមានកំណើតមកពីក្លិន​ ហើយនិងរសជាតិដែលអ្នកនិពន្ធយក មកប្រើប្រាស់ សម្រាប់ធ្វើជាសញ្ញារំឭក ឲ្យនឹកឃើញនូវ វត្ថុ ភេទ និងចិត្ត ដែល ទាក់ទង​នឹងឃាន និងជីវ្ហានោះឯង ។    ឧទាហរណ៍ៈ ស្តេចសម្រែៈ យី ! ព្រះក្រយា​ស្ងោយក៏ មានឱជារស ក្រអូបឈ្ងុយឈ្ងប់ ។ អូនែ៎ ! ស្រាក៏ឆ្ងាញ់ ។  យី ! គ្រប់សព្វទាំងអស់ ជំទាវ ហ៊ឹះ ! ហ៊ឹះ ! ង.មនោរូ បារម្មណ៍ ជារូបារម្មណ៍ដែល កើតឡើង ដោយសារបញ្ញាញាណដោយ ការត្រិះរិះពិចារណា ។     ឧទាហរណ៍   ជំទាវស្រែន្យៈ ហ៊ឹះ ! ពិបាកចិត្តណាស់ ! យ៉តពឹងចាស់ទុំឲ្យចូលស្តីដណ្តឹងខ្ញុំពីរ​ បីសារហើយ ។ យី!គិតយ៉ាងម៉េចអញ្ចេះ ! ខ្ញុំដូចជាពុំយល់សោះ​ គិតមិនលេចទេ។ ច.ចេតនារូបារម្មណ៍   គឺជារូបារម្មណ៍ ដែល​​​កើតឡើងពីកវីចេះបំផុស សញ្ចេតនា ទុក្ខព្រួយ សប្បាយរីករាយ កំហឹង ការឈឺចាប់ ក្តីស្រឡាញ់ ។      ឧទាហរណ៍   តេជោយ៉តៈ យ៉តខ្ញុំនេះជាកូនជនជាតិ ភាគតិច កំព្រាឪពុកម្តាយ ដើររសាត់ ត្រាច់សែងត្រែង ត្រូវអ្នកផងទាំងពួង គេ មើលងាយមើលថោក ហៅអាកូនព្នង ។ គេបណ្តេញមិនឲ្យចូលជិតគេ ។ ខ្ញុំឈឺ ចាប់ណាស់ចំពោះការបែងចែកវណ្ណៈ និងប្រកាន់ពូជសាសន៍នេះ... ។    IV.សិក្សាអត្ថរស អត្ថរូបនៅក្នុងអត្ថបទគឺៈ ១. វីររសៈ ជាតម្លៃដែលអ្នកនិពន្ធបង្ហាញនូវ លក្ខណៈ អាកប្បកិរិយា ចិត្តក្លាហាន មោះមុតរបស់តួអង្គ ក្នុងការប្រយុទ្ធដោយ​ កាយវាចា ចិត្ត អំពើណាមួយ ដើម្បីទប់ទល់យ៉ាងម៉ឺងម៉ាត់ ស្វាហាប់ ។     ឧទាហរណ៍ តេជោយ៉តៈ កើតមួយជាតិ ធាតុមួយចាន មុនពេលក្ស័យប្រាណ ត្រូវតែស្មោះស្ម័គ្រ បម្រើនគរមិនឲ្យជាតិធ្លាក់ ផ្តល់ម្លប់ជូន​ប្រជាជន ។ ២. នាដ្យរ ស គឺជាតម្លៃដែលចេញពីភាពកម្សត់នៅក្នុងរឿង វិបត្តិទំនាស់រវាងតួអង្គ​បដិបក្ស​​​ដ៏ មានកម្លាំង សមត្ថភាព មធ្យោបាយ គ្រឿងការពារប៉ុនគ្នា ស្មើគ្នា។     ឧទាហរណ៍   តេជោយ៉ត និងអ្នកម្នាងនូៈ​ ជំទាស់ផ្លូវ កាយ វាចា ចិត្ត ។ ៣. ហាស រស  ជាតម្លៃដែលកើតចេញពីលក្ខណៈសកម្មភាព ឬចលនា នៃរឿងក្តី  នៃតួអង្គក្តី ដែលធ្វើឲ្យអ្នកអានសប្បាយចិត្ត សើច​អបអរសាទរ ជ្រះថ្លាក្នុងចិត្ត ។     ឧទាហរណ៍  -នាយទិនៈ អាតយ​ អឺយ ! អឺយ អាតយ ! -នាយតយៈ បាទ ! លោកម្ចាស់អានេះឯងសោះវ៉ើយ ! -នាយទិនៈ អាតយ ! អញស្តាប់ឯងនិយាយ​យូរៗទៅ វាឈឺ​បត់ជើង ។ អញមិនចង់ដឹង​អីវែងឆ្ងាយ​អញ្ចឹងទេ ។ ៤.កុសលរសៈ ជាតម្លៃកុសលដែល ទាក់ទង​​ដល់ការអប់រំ។       ឧទាហរណ៍ -តេជោមាសៈ យ៉ត ! មុននឹងយើងផុត ជីវិតទៅ គ្រូនៅមានពាក្យពេចន៍ខ្លះៗចង់ ផ្តែផ្តាំដល់ឯងណា យ៉ត !... ៥.សោភ័ ណរស ជាតម្លៃដែលលេចចេញពីសោភ័ណរបស់ស្នាដៃអក្សរសិល្ប៍ ។      ឧទាហរណ៍   តេជោយ៉តៈ និយាយលាក់បាំងអីស្រែន្យ នៅក្នុងដែនកំពង់ស្វាយទាំងមូល ខ្ញុំ សម្លឹងរកនារីណាឲ្យមានលក្ខណៈល្អ គ្រប់យ៉ាង ដូចស្រែន្យគ្មានសោះ ។ ៦.ទស្សនីយរសៈ  ជាតម្លៃដែលលេចចេញមកពីការបង្ហាញទស្សនីយភាព ដែលធ្វើ ឲ្យសាច់រឿងកាន់តែពីរោះក្បោះក្បាយ តាមរយៈការរៀបរាប់ទេសភាព ធម្មជាតិ ព្រៃព្រឹក្សាមច្ឆា បក្សាបក្សី ប្រកបទៅ ដោយចុងចួន សូរសព្ទសំឡេងរណ្តំគ្នា ដើម្បីបង្កើតបានជា បរិយាកាសមួយ ដែលហៅថាសិល្ប៍បរិយាកាស ។      ឧទាហរណ៍   ក្រុមស្រីបម្រើៈ ម្ចាស់អឺយ គន់មើល អឺ...អឺង...អឺ...អើយ ផ្កាក្នុងឧទ្យាន កន្លង់បំពាន អឺ...អឺង...ក្រេបរុះលម្អង។ ចំប៉ីចំប៉ា អឺ...អឺង...អឺ... អឺង... សព្វសាយ គន្ធា។ ៧. តថរសៈ ជាតម្លៃ ដែលលេចមកពីការ ឆ្លុះបញ្ចាំងតថភាពនៅក្នុងស្នាដៃ អក្សរសិល្ប៍ និងសិល្បៈ ។       ឧទាហរណ៍   តថរសនៅក្នុងរឿងតេជោយ៉ត ស្ថិតនៅ លើរឿងល្ខោនបែបប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរដែល កើតនៅសម័យ ព្រះរាជាខ្មែរព្រះនាម ជ័យចេស្តា  (១៥៧៥-១៥៩៣)។ ៨. សង្គម រស  ជាតម្លៃដែលលេចចេញពីដំណើររឿង ដែលបានលាតត្រដាងពីសង្គមនុស្សនៅក្នុងស្នាដៃអក្សរសិល្ប៍ ដែលមានលក្ខណៈ​ជាសង្គមមនុស្សពិតៗ ។              ឧទាហរណ៍   សង្គមរសនៅក្នុងរឿងតេជោយ៉ត រាប់ តាំងពីជំនឿ សាសនា ស្នេហា វណ្ណៈ សិទ្ធិស្ត្រី វិបត្តិទំនាស់ ព្រមទាំងបែបផែន នៃការគ្រប់គ្រងប្រទេស ។	១.សិស្សបង្ហាញ - ដំបូងឡើយជាឯកសារ កាសែតម៉ាញេប៉ុន្តែ ក្រោយមកត្រូវបានថត ចម្លងចេញជាឯកសារ សៀវភៅ ។ - សិស្សបង្ហាញ ស្ថិតនៅក្នុងអត្ថបទរឿង ប្រភេទល្ខោន ។ ១.​​ សិស្សធ្វើការបង្ហាញ ស្ថិតនៅក្នុងចលនាខេមរ និយមព្រោះតួអង្គជឿជាក់ លើកម្លាំងខ្លួនឯង មិនយក សាសនាជាធំ ដើម្បី ដោះស្រាយបញ្ហាទេ ។ -សិស្សឆ្លើយ ១. និពន្ធនៅថ្ងៃទី២៨ ខែធ្នូ ឆ្នំា១៩៨៣ ២.ចាក់ផ្សាយនៅវិទ្យុជាតិ លើកដំបូងឆ្នាំ១៩៨៧ -ឆ្នាំ២០០១ បញ្ចូលក្នុងកម្ម វិធីសិក្សា ។ - សិស្សគិតរួចបញ្ចេញ មតិ ៖ រឿងនេះបានបង្ហាញពីព្រឹត្តិការណ៍ប្រវត្តិសាស្ត្រនាសម័យឧដុង្គក្នុងរាជ្យ ព្រះជ័យចេស្តា ។ -រឿងនេះនិពន្ធដោយ លោកទី ជីហួត ។ -សិស្សរៀបរាប់ មានរឿងៈ ម្រេញគង្វាល, ឃាតករអាវាសែ, រឿង៧ មករាជោគជ័យនៃ បដិវត្តន៍សង្គមមិនបរិសុទ្ធ ... ។ -សិស្សម្នាក់ ឬពីរនាក់ សង្ខេបរឿង ។ -សិស្សបង្ហាញពីឈ្មោះនិង មុខងារតួអង្គដែលស្គាល់ ។ - សិស្សសាកល្បងស្វែងរក ចម្លើយ -សិស្សពីរ ឬបីនាក់ឆ្លើយ - សិស្សគិតរួចឆ្លើយ - សិស្សស្វែងរកចំណោទ បញ្ហា រួចបង្ហាញ - សិស្សវិភាគ -សិស្សស្វែងរកអត្ថរូប ក្នុងអត្ថបទ -សិស្សពិចារណារក ចម្លើយ
- ចែកសិស្សជាពីរក្រុម -ក្រុមទី១ សង្ខេបរឿងឡើង វិញ ។ - ក្រុមទី២ បង្ហាញពីតម្លៃ អប់រំនៃរឿង	ជំហានទី៤ “ពង្រឹងពុទ្ធិ” -  សង្ខេបរឿង - ឧត្តមគតិរឿង	- សិស្សពិភាក្សាហើយ ឆ្លើយ
-គ្រូឲ្យសិស្សអានអត្ថបទ ដែលបានសិក្សារួចឡើងវិញនិងអានសៀវភៅឲ្យបានច្រើនដើម្បីបង្កើនពុទ្ធិ	ជំហានទី៥ “បណ្តាំផ្ញើ” អានអត្ថបទបន្ថែមនៅផ្ទះ	- សិស្សធ្វើតាមបណ្តាំគ្រូ